Terwijl in Europa uitheemse mensen in zooën tentoongesteld werden, gebeurde dit in de USA meer in rondreizende circussen. De meest succesrijke tentoonsteller was P.T.Barnum. Hij begon zijn carrière met het tentoonstellen van Joice Heth, een “ex-slavin van 161 jaar, die voedster was geweest van George Washington – de vader van de natie”.P.T. Barnum kocht de vrouw en de show in 1836 van de minder succesrijke R.W. Lindsay en toerde er zeven maanden mee, tot aan haar dood. Ze woog slechts 20 kilo, was blind en tandloos, en helemaal gerimpeld. Ze vertelde hoe ze de kleine Washington had zien geboren worden, hoe ze hem gevoed had en zijn eerste liedjes geleerd. Het publiek kwam zich aan haar vergapen, vragen stellen over de kleine George Washington en haar aanraken.

Toen ze overleden was, werd ze voor een publiek van 1500 mensen gedissecteerd op een operatietafel in het City Saloon in New York door dokter David L. Rogers. Deze ervaren chirurg concludeerde dat de vrouw wellicht 75, hooguit 80 jaar oud was. De pers volgde het evenement op de voet, en concludeerde dat de tentoonstelling van Joice Heth éen van de meest winstgevende oplichterijen uit de amerikaanse geschiedenis moest zijn; het had zeker 10.000 dollar opgebracht. Volg de link voor details van de dissectie op de site van ‘the lost museum’ over het museum van Barnum dat in New York dat afbrandde in 1865. Hier vind je veel info over het rariteitenmuseum van Barnum, gestoffeerd met toenmalige persartikels.

Ook na die ontmaskering gaf Barnum zich niet gewonnen, en verkocht aan een uitgever het verhaal dat de vrouw op de operatietafel een andere overledene was, en dat Joice Heth nog ergens leefde.
In zijn eigen mémoires gaf Barnum later toe, dat hij niet wist waar de vrouw vandaan kwam en wie ze precies was.

Barnum maakte nog een lange en rijke carrière met het tentoonstellen van freaks (Tom Thumb, pinheads), ethnische anderen, dieren en rariteiten. Hij was ook politicus, auteur en een begenadigd spreker. Hij stierf op 80-jarige leeftijd in zijn slaap en werd begraven op het kerkhof van Bridgeport, Connecticut, dat hij zelf had ontworpen.

Het is interessant hoe het verhaal van Joice Heth zich plaatst in de toenmalige strijd om cultureel zeggenschap: er ontstond snel een polemiek over de show. De pers van de hogere klasse omschreef het als smakeloos, een opkomende populaire pers onderschreef het ‘wetenschappelijke’ belang van dergelijke shows en moedigde het publiek aan om te gaan kijken. Dit was cultuur voor het volk, de populaire cultuur kenmerkte zich door principes van gelijkheid (tussen blanken) en racisme. De principes van een nieuw Amerika – we zijn in volle Noord-Zuid strijd – voor na de afschaffing van de slavernij (uiteindelijk afgeschaft in 1865) worden uitgetekend.
In het boek Zoos Humains wijdt Benjamin Reiss een hoofdstuk aan Joice Heth en haar historische context.

Ook hier wordt dus de basis gelegd voor een wetenschappelijk ondersteund breed populair racisme.
De blanke man zal niet meer superieur zijn aan de (ex-)slaaf omdat hij een slaaf is, maar omdat hij van een ander ras is.
Hoe werkt dat? Meer daarover in de volgende post.